جرایم مالیاتی در نظام قانونی ایران

جرایم مالیاتی در ایران همواره یکی از دغدغه های افراد و فعالان اقتصادی و از موضوعات حساس و پراهمیت در حوزه قضایی و اقتصاد کشور بوده است. این مقاله به بررسی انواع جرایم مالیاتی، مفاد قانونی مرتبط، پیامدهای قانونی، و راهکارهای پیشگیری از آنها می پردازد.

تعریف جرم و جرم مالیاتی:

مطابق ماده 2 قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود.

در اینجا باید بین جرم مالیاتی، جریمه‌ی مالیاتی و تخلف های اداری ماموران مالیاتی تفیکیک قائل شد. موضوع این مقاله جرم مالیاتی است که توسط دادسرا و دادگاه‌های کیفری رسیدگی شده و می تواند حبس به دنبال داشته باشد. اما جریمه مالیاتی، مبلغی است که سازمان امور مالیاتی از مودی به علت عدم رعایت قانون اخذ می نماید و در نهایت تخلفات اداری ماموران مالیاتی و اعضای هیات های رسیدگی کننده مالیاتی، مواردِ اداری هستند که در مراجع خاص اداری رسیدگی می‌شوند.

انواع جرایم مالیاتی:

جرایم مالیاتی را می توان به دو دسته تقسیم نمود. دسته اول جرایمی هستند که توسط مودیان مالیاتی واقع می‌شوند و دسته دوم جرایمی هستند که توسط سایر اشخاص ارتکاب می‌یابند، به عنوان مثال ارتکاب اعمال مجرمانه توسط ماموران مالیاتی را می‌توان به عنوان جرایمِ غیرمودیان در نظر گرفت. در این مقاله به برخی از مهم ترین جرائم مالیاتی که توسط مودی ای غیرمودی ممکن است ارتکاب یابد می‌پردازیم:

1-جرایم مالیاتی که توسط مودیان مالیاتی ارتکاب می یابد:

قانون مالیات‌های مستقیم نیز در ماده 274 به طور مشخص اقدام به مشخص نمودن رفتارهای مجرمانه نموده است.

مطابق این ماده رفتارهای زیر جرم محسوب شده و مرتکب یا مرتکبان به مجازات‌های تعزیری درجه 6 محکوم خواهند شد:

1.  تنظیم دفاتر،اسناد و مدارک خلاف واقع و استناد به آن
2. اختفای فعالیت اقتصادی و کتمان درآمد حاصل از آن 
3. ممانعت از دسترسی ماموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود یا اشخاص ثالث در اجرای ماده (181) این قانون و امتناع از انجام تکالیف قانونی مبنی بر ارسال اطلاعات مالی موضوع مواد (169) و (169 مکرر) به سازمان امور مالیاتی کشور و وارد کردن زیان به دولت با این اقدام
   
4. عدم انجام تکالیف قانونی مربوط به مالیات‌های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده در رابطه با وصول یا کسر مالیات مودیان دیگر و ایصال آن به سازمان امور مالیاتی در مواعد قانونی تعیین شده
5. تنظیم معاملات و قراردادهای خود به نام دیگران،یا معاملات و قراردادهای مودیان دیگر به نام خود برخلاف واقع
6. خودداری از انجام تکالیف قانونی درخصوص تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای در سه سال متوالی
7.  استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر به منظور فرار مالیاتی

همچنین در مواردی که سازمان امور مالیاتی اموالی از مودی را بابت وصول مطالبات مالیاتی یا تامین آن توقیف می نماید، در صورتی که مودی یا اشخاص ثالث برخلاف دستور توقیف، اقدام به تصرف در آن مال نمایند، به حبس از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شوند.(ماده 161 قانون مالیات های مستقیم)

2-جرایم مالیاتی که توسط غیرمودیان ارتکاب می یابد:

دسته دوم جرایم مالیاتی ناظر بر رفتار یا ترک رفتارهایی است که توسط افرادی بجز مودیان مالیاتی واقع می شود. برخی از این جرایم در قانون مالیات های مستقیم ذکر شده و برخی دیگر در کتاب پنجم قانون مجازات های اسلامی، بخش تعزیرات مورد اشاره قرار گرفته است.برخی از موارد مجرمانه به شرح زیر است:

1. ارائه گزارش خلاف واقع در امر مالیاتی به نحو عمدی توسط مامور مالیاتی(ماده 270 قانون مالیات های مستقیم)
2. افشای اطلاعات مودیات مالیاتی (ماده 279 قانون مالیات های مستقیم)
3. در صورتی که ماموران مالیاتی یا هیات‌های رسیدگی کننده به مالیاتِ اشخاص و به طور کلی هر شخصی که مسولِ تشخیص یا تعیین یا محاسبه یا وصول وجه یا مالی به نفع دولت باشد و بیش از حد و برخلاف قانون از مودی مالیاتی مال و وجهی اخذ نماید از دوماه تا یکسال به حبس محکوم خواهد شد. (ماده 600 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات)
4. در صورتی که مامور مالیاتی هر کدام از قوانین مصوب مجلس، مقررات هیئت وزیران، مصوبات و بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی یا احکام شورای عالی مالیاتی و یا احکام صادره از هیئت عمومی و تخصصی و شعب دیوان عدالت اداری را رعایت نکنند، از یک تا پنج سال به انفصال از خدمات دولتی محکوم خواهند شد.(ماده 576 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات)

در انتها باید یادآوری نمود که تخلفات ماموران مالیاتی و اعضای رسیدگی کننده در هیات های مالیاتی و اعضای شورای عالی مالیاتی تحت عنوان تخلف اداری مورد رسیدگی قرار می‌گیرد که متفاوت از جرائم مالیاتی از حیث مجازات‌های انتظامی و مراجع رسیدگی کننده است.

مرور زمان

همچنین لازم به توضیح است که بر اساس بند ب ماده 109 قانون مجازت اسلامی جرائم اقتصادی مشمول مرور زمان تعقیب، صدور حکم و اجرای مجازت نمی‌شوند. به این معنی که هرگاه جرم مالیاتی کشف شود قابل رسیدگی خواهد بود و گذشت مدت زمان مدیدی از وقوع جرم، آن را غیرقابل تعقیب و رسیدگی نخواهد کرد.

نتیجه گیری:

در نظام حقوقی ما به تمامی جرایم واقع شده در حیطه امور مالیاتی جرم مالیاتی گفته می‌شود که با توجه به موضوع می تواند مشمول قانون مالیات های مستقیم یا قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات باشد. به طور معمول این جرایم توسط دادستان انتظامی مالیاتی به مراجع قضایی(دادسرا یا دادگاه) گزارش می‌شود و دادستان انتظامی مالیاتی پیگیر جرائم مربوطه خواهد بود. جرایم مالیاتی از جمله جرایمی هستند که گاهاً با بی اطلاعی مودیان واقع می‌شوند و می تواند عواقب خطرناکی برای صاحبان کسب و کار یا مدیران شرکت های به دنبال داشته باشد. آشنایی با این جرایم برای فعالان اقتصادی الزامی است.

برای اطلاعات بیشتر و مشاوره حقوقی، با موسسه حقوقی ماهان جاوید خاورمیانه تماس بگیرید.